Vijf verkiezingen die Europa in 2022 hebben veranderd en gevormd

1. Italië krijgt de eerste extreemrechtse leider sinds de Tweede Wereldoorlog

Een van Europa’s meest spraakmakende verkiezingen dit jaar was in Italië, waar Giorgia Meloni de eerste extreemrechtse leider van het land werd sinds de Tweede Wereldoorlog.

Meloni’s Broeders van Italië (Fratelli d’Italia) kwam naar voren als de grootste partij nadat de kiezers eind september naar de stembus gingen.

Haar partij werd beëdigd in de regering als onderdeel van een rechtse coalitie met Matteo Salvini’s Northern League (Lega Noord) en Let’s Go Italy van Silvio Berlusconi (Forza Italië), waardoor de vrees voor euroscepsis ontstond bij een van de stichtende leden van de Europese Unie.

“Mensen dachten dat Giorgia Meloni het gevecht met Europa zou aangaan, maar ze heeft het tegenovergestelde gedaan”, blikt Daniele Albertazzi, hoogleraar politiek aan de Universiteit van Surrey, terug op Meloni’s eerste maanden aan de macht.

“Italië is economisch afhankelijk van het Europees Herstelfonds, wat ook de reden is waarom Meloni het zich niet kan veroorloven om ruzie te zoeken op de schaal die Hongarije en Polen hebben met de Europese Commissie.

“Ze wil overkomen als premier en conservatief in plaats van extreem.”

Naast het afzien van ruzie met Brussel, heeft Meloni, de eerste vrouwelijke premier van Italië, ook een pro-NAVO-standpunt en steunde verhoogde Europese defensie-uitgaven om Oekraïne te helpen na de Russische invasie in februari.

Coalitiepartners Salvini en Berlusconi hebben beiden in het verleden de Russische president Vladimir Poetin geprezen en men vreesde dat Italië Kiev minder zou steunen.

In eigen land heeft Meloni een meer harde houding kunnen aannemen. Ze haalde de krantenkoppen in november toen ze weigerde te laten het migrantenreddingsschip Ocean Viking dok in Italië.

Vooruitblikkend, zegt Albertazzi dat de wittebroodsweken van de coalitie van korte duur kunnen zijn.

“Matteo Salvini zou kunnen besluiten om te staken en de steun te herwinnen van zijn meer harde kiezers die onlangs binnen het recht zijn overgestapt om Meloni te steunen”, zei hij. “Zijn partij steunt regionale autonomie en heeft referenda over de kwestie georganiseerd. In de praktijk zal Meloni moeite hebben om deze beloften waar te maken.”

2. Viktor Orban uit Hongarije irriteert Brussel met een recordbrekende vierde ambtstermijn

Viktor Orban verzekerde zich van een recordbrekende vierde ambtstermijn als premier van Hongarije na een verpletterende verkiezingsoverwinning in april.

Zijn rechts-populistische partij Fidesz heeft gewonnen meer dan tweederde van de parlementszetels.

Orban voerde geen campagne voor een specifiek beleidsmanifest, maar gebruikte in plaats daarvan toespraken en tv-debatten om met kiezers in contact te komen.

Hij schilderde zichzelf ook af als de kandidaat die zou voorkomen dat Hongarije zou worden betrokken bij de oorlog in Oekraïne, die toen nog in de kinderschoenen stond.

Zijn overwinning was een enorme teleurstelling voor de oppositie – die zich rond één kandidaat had verenigd om hen de beste kans te geven om Orban te verdrijven – en voor Brussel.

In zijn commentaar na de verkiezingen pochte Orbán: “We hebben een overwinning behaald zo groot dat je het vanaf de maan kunt zienen je kunt het zeker zien vanuit Brussel”.

Die steek naar de Europese Commissie maakt deel uit van een langlopende vete met Boedapest over de vraag of het Hongarije van Orban zich houdt aan de EU-waarden.

Zsuzsanna Vegh, een geassocieerd onderzoeker bij de European Council on Foreign Relations, vertelde Euronews dat sinds zijn herverkiezing “Viktor Orban’s confronterende en agressieve houding ten opzichte van Europese instellingen is geëscaleerd”.

Het culmineerde in Brussel dat eind november aankondigde dat het zo was bevriezen de overdracht van € 7,5 miljard aan EU-herstelfondsen naar Boedapest omdat de Hongaarse hervormingen om de zorgen over de “rechtsstaat” aan te pakken ontoereikend waren.

De Europese Commissie verlaagde later het bevroren bedrag tot 5,8 miljard euro in ruil voor onder meer Boedapest het opheffen van zijn veto over het sturen van € 18 miljard aan EU-hulp aan Oekraïne.

Eind december verklaarde de Europese Commissie dat ze de totale Hongaarse EU-cohesiefondsen voor 2021-2027 zou inhouden – een bedrag van € 22 miljard. De tegoeden worden bovenop de ingehouden EU-herstelfondsen bevroren, totdat aan de vereiste voorwaarden met betrekking tot de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, academische vrijheden, LGBTQI-rechten en het asielstelsel is voldaan.

3. Extreemrechts is de grootste winnaar van de verkiezingen in Zweden

Net als in Italië zagen ook de verkiezingen in Zweden een triomf voor extreemrechts.

De Zweedse Democraten, een partij met wortels in het fascisme en de neonazistische beweging in Zweden in de jaren negentig, eindigden als tweede bij de stemming, achter de sociaal-democraten.

Dat betekende leider Jimmie Akesson heeft een zeer sterke rol kunnen spelen bij de vorming van de nieuwe rechtse regering, en hoewel zijn partij geen formeel lid is van die coalitie van Gematigden, Christen-Democraten en Liberalen, heeft ze toch een grote stem in alle beleidsbeslissingen voor de regering van premier Ulf Kristersson.

De Zweedse Democraten hebben nu een aanzienlijke politieke invloed, legt uit Lucas Dahlström, Noordse correspondent bij Yle, de Finse publieke omroep. De Zweedse democraten, voegde hij eraan toe, hebben het gebruikt om “migratiebeleid en hervormingen van de openbare orde” te beïnvloeden.

Maar de verschuiving van Zweden naar rechts is geen flits in de pan. Dahlström zei dat er sinds 2016 een geleidelijke beweging in die richting was, versneld door een toename van de criminaliteit.

Een rapport afgelopen voorjaar van de Zweedse Nationale Raad voor Criminaliteitspreventie beweerde dat Zweden een van de Europese landen was met de grootste toename van wapengeweld.

Ondertussen zei Dahsltröm dat Europese integratie “een sterk beleid blijft voor de nieuwe regering van Zweden”.

Het komt te midden van zorgen in Brussel over de invloed van de Zweedse Democraten op Stockholms voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie vanaf 1 januari 2023.

4. Macron wint een tweede termijn als Franse president

Pro-Europese partijen kregen in april een boost toen de Franse president, Emmanuel Macron, verzekerd van een tweede termijn.

Macron versloeg opnieuw extreemrechtse uitdager Marine Le Pen in de tweede ronde.

Maar bij de parlementsverkiezingen in Frankrijk, die twee maanden later werden gehouden, was Macron’s Renaissance-partij verloor de absolute meerderheid in het parlement.

Ondanks gesprekken om een ​​coalitie te vormen, besloten de partij van Macron en haar bondgenoten een minderheidsregering te vormen.

Sinds zijn herverkiezing is Macron blijven lobbyen voor zijn controversiële pensioenhervormingsplan – waarover hij tijdens zijn vorige mandaat geen stemming heeft uitgebracht.

Hij dringt erop aan dat de pensioengerechtigde leeftijd in Frankrijk wordt opgetrokken tot 64 of 65 jaar. Het staat momenteel op 62, wat een van de laagste niveaus in Europa is. Macron zal zijn herziene voorgestelde pensioenplan op 10 januari 2023 onthullen.

In Europa bleef Macron zijn pro-Europese politieke agenda nastreven, waarbij hij voorop liep Europese Politieke Gemeenschapdie de staten van de Europese Unie en andere landen samenbrengt, vooral degenen die willen toetreden tot het 27 leden tellende blok.

5. Nieuwkomer verdrijft populistische premier Janez Jansa in Slovenië

De populistische premier Janez Jansa, een aanhanger van Donald Trump die ervan werd beschuldigd Slovenië op een vergelijkbaar rechts pad naar Hongarije te hebben gebracht, werd verdreven na een verrassende verkiezingsuitslag in april.

Een nieuwe liberale partij, de Vrijheidsbewegingschokte waarnemers door een stemaandeel van 34,5% te winnen, vergeleken met 23,6% voor de Sloveense Democratische Partij van Janša.

Partijoprichter en leider Robert Golob werd de nieuwe premier van Slovenië.

Tijdens de verkiezingscampagne heeft Golob de stemming – die de hoogste opkomst sinds 2000 kende – omkaderd als “een referendum over democratie”, waarbij hij Janša beschuldigde van het ondermijnen van democratische instellingen en persvrijheden sinds hij het roer overnam in 2020.

Hij beloofde ook de relatie van zijn land met de EU te redden, die zwaar beschadigd is door Janša’s toenadering tot de Hongaarse nationalistische leider Viktor Orban.

“Dit land is altijd gericht geweest op West-Europa en ik ben ervan overtuigd dat we zullen terugkeren naar onze familie”, vertelde Golob tijdens de campagne aan AFP.

In juli, drie maanden na de stemming, werd Slovenië het eerste postcommunistische Europese land het homohuwelijk legaliserenonderdeel van Golobs sociaal progressieve agenda.

Slovenië heeft ook de uitbreiding van de EU-zone van vrij verkeer met Kroatië gesteund. Het besluit van Slovenië om deze stap te steunen is schrijnend, gezien het feit dat de twee landen verwikkeld zijn in een grensgeschil van drie decennia – waarbij Slovenië eerder de toetreding van Kroatië tot de EU blokkeerde.

Janša begon in 2020 aan zijn derde ambtstermijn als premier van Slovenië. Hij werd niet alleen beschuldigd van afglijden naar een autoritair bewind in de stijl van Orban, maar kwam ook onder EU-toezicht te midden van berichten dat hij tegenstanders en openbare media onder druk zette, aanvallen op journalisten lanceerde en loyalisten op sleutelposities voor controle over staatsinstellingen.