Wat zit er achter de nieuwe spanningen in Kosovo?

De brug over de rivier de Ibar in de stad Mitrovica is het meest opvallende symbool van de verdeeldheid tussen etnische Serviërs en etnische Albanezen in Kosovo. Ten noorden van de brug wordt Servisch gesproken en de munteenheid is Servische dinar. In het zuiden spreken de inwoners Albanees en gebruiken ze euro’s.

De verdeeldheid tussen de twee gemeenschappen werd erger na de buitengewone gemeenteraadsverkiezingen van 23 april 2023. Vier etnisch-Albanese burgemeesters werden benoemd in de noordelijke meerderheids-Servische gebieden nadat Serviërs de peilingen hadden geboycot.

De spanningen liepen op in mei, toen de Albanese centrale regering van Kosovo besloot de gekozen burgemeesters met geweld te installeren. In de stad Zvecan probeerden Servische demonstranten ambtenaren de toegang tot gemeentelijke gebouwen te ontzeggen. Bij de confrontaties met KFOR-vredeshandhavingstroepen onder leiding van de NAVO raakten veertig soldaten en meer dan vijftig Servische demonstranten gewond.

Dit leidde tot de vrees voor een nieuwe opflakkering van het conflict om de onafhankelijkheid van Kosovo, dat in 1999 door de NAVO werd beëindigd. Kosovo – een autonome provincie van Servië in het voormalige Joegoslavië – verklaarde zich in 2008 onafhankelijk. Het nieuwe land wordt erkend door meer dan honderd landen, maar niet Servië. Servië heeft duidelijk gemaakt dat het Kosovo nooit zal opgeven.

Afspraken niet uitgevoerd

De Servische activist Milica Andric Rakic ​​denkt dat de betrekkingen tussen Servische en Albanese gemeenschappen in Kosovo op hun slechtst zijn in het afgelopen decennium. Ik vroeg haar waarom het zover is gekomen.

“Een deel daarvan is de onwil van Kosovo en Servië om een ​​constructieve dialoog aan te gaan en overeenkomsten uit te voeren zoals ze waren voorzien voor de Servische gemeenschap. Een van de belangrijkste is de Vereniging van Servische Gemeenten, die tien jaar geleden is opgericht en nooit is uitgevoerd.”

De Gemeenschap van Servische gemeenten zou zorgen voor een zekere mate van zelfbestuur voor de etnische Serviërs in Kosovo. Het was het resultaat van het akkoord van Brussel uit 2013, maar Servië en Kosovo zijn het nog steeds niet eens over de toepassing ervan. Dit is een van de belangrijkste knelpunten die het proces om de betrekkingen tussen de twee landen te normaliseren, stopt.

Deskundigen zijn het erover eens dat er momenteel geen elementen zijn die kunnen leiden tot een volwaardig conflict in Kosovo. Niettemin blijft de situatie onstabiel, met gevolgen ook buiten de regio. De EU dringt er bij Kosovo en Servië op aan een oplossing te vinden. Met de oorlog in Oekraïne wordt de Westelijke Balkan gezien als de nieuwe frontlinie van de confrontatie tussen Moskou en de EU. De huidige patstelling vertraagt ​​het normalisatieproces en de lange weg naar EU-lidmaatschap, waar zowel Kosovo als Servië naar op zoek zijn.