Vivienne Westwood, modeontwerpster, 1941-2022

Vivienne Westwood zei ooit: “Je hebt een interessanter leven als je indrukwekkende kleding draagt”. Haar eigen leven was het bewijs van de theorie.

De grote iconoclast van de mode, die op 81-jarige leeftijd is overleden, begon haar carrière als lerares op een basisschool, maar zou de manier waarop jonge Britten, en een groot deel van de rest van de wereld, zich kleedden, blijven veranderen.

Samen met toenmalige partner en Sex Pistols-bandmanager Malcolm McLaren vestigde ze halverwege de jaren zeventig de look van punk. En daarmee veranderde ze ook de opvattingen over hoe kleding kan worden gebruikt om sociale en politieke normen uit te drukken – of in het geval van Westwood af te wijzen – en om groepsidentiteit vorm te geven.

“[She] definieerde niet alleen een tijdperk, maar vormde ook de reacties van volgende generaties op de wereld om hen heen, zowel esthetisch als ideologisch”, schreef FT herenmodecriticus Alexander Fury in zijn boek Vivienne Westwood Catwalk: de complete collecties.

Haar werk tartte routinematig de conventie. Ze stuurde gerafelde en verweerde kleding over de catwalk tijdens de als-je-heb-het-pronk-het-jaren van de jaren tachtig, en bedacht weelderige, op Franse rococo’s geïnspireerde collecties toen mode in de jaren negentig omsloeg naar minimalisme.

Ze was onverzadigbaar nieuwsgierig naar Britse historische kleding, waarbij ze vaak Iers linnengoed en Schotse tartans en tweeds in haar ontwerpen verwerkte. Hierin beïnvloedde ze het werk van latere ontwerpers, waaronder John Galliano en wijlen Lee Alexander McQueen.

Maar in latere jaren was het haar activisme, in plaats van haar kleding, dat de krantenkoppen haalde. In 2015 reed ze in een gepantserd voertuig naar het huis van de toenmalige premier David Cameron om te protesteren tegen het fracking-beleid van zijn regering, en in 2020 sloot ze zichzelf op in een gigantische vogelkooi om te protesteren tegen de voorgestelde uitlevering van WikiLeaks-oprichter Julian Assange aan de VS. Ze was ook een uitgesproken criticus van het kapitalisme, zelfs toen haar eigen modebedrijf uitbreidde, met winkels in een dozijn landen.

Haar opstandigheid nam af en toe een humoristische wending. Ze verscheen zonder onderbroek om haar OBE te ontvangen in Buckingham Palace in 1992.

Vivienne Isabel Swire, de dochter van een fabrieksarbeider en katoenwever, werd in 1941 in Derbyshire geboren en gaf vijf jaar les op de lagere school.

Ze ontmoette McLaren begin jaren zestig nadat ze gescheiden was van haar eerste echtgenoot Derek Westwood, en leerde zichzelf knippen, draperen en naaien. In 1971 begon het paar hun ontwerpen te verkopen in het hart van de Britse upper-class vestiging, op 430 King’s Road in Chelsea, in een winkel die eerst Let It Rock heette. De Sex Pistols droegen hun kleren, en toen ze halverwege de jaren zeventig beroemd werden, deden Westwood en McLaren dat ook.

De Teddy Boy-kleding uit hun beginjaren maakte plaats voor ontwerpen die waren geïnspireerd op seksueel fetisjisme: bondagebroeken met een ritssluiting in het kruis, schoonmaaksterjurken van zwart en rood rubber, stiletto’s met spikes.

Westwood en McLaren genoten ervan het publiek te choqueren en slaagden daarin: T-shirts en mousseline-overhemden bedrukt met provocerende gedrukte slogans leidden tot hun vervolging onder de Obscene Publications Act. Als reactie daarop doopten ze hun winkel om tot Sex.

“Het ging erom alle waarden te vernietigen”, herinnert ze zich van die eerste ontwerpen, “alle taboes van een wereld die zo wreed en onrechtvaardig, slecht beheerd en corrupt was.”

De entree van het paar in de haute couture begon in 1981 met het debuut van hun eerste catwalkcollectie, Pirate, die werd geïnspireerd door portretten uit de 17e en 18e eeuw en de aanzet gaf tot de ‘nieuwe romantische’ look die de modewereld zou veroveren.

Eind jaren tachtig was ze, naar de mening van John Fairchild, uitgever van Women’s Wear Daily, een van de zes belangrijkste ontwerpers in de mode. In zijn memoires uit 1989 Chique wilden, Fairchild omschreef haar als ‘de ontwerper van de ontwerper. . . gekopieerd door de avant-garde Franse en Italiaanse ontwerpers omdat ze de Alice in Wonderland van de mode is en haar kleding heerlijk gek is”.

In 1988 ontmoette ze modestudent Andreas Kronthaler. Ze ontwierpen samen haar collectie lente/zomer 1991 en in 1992 trouwden ze.

In latere jaren nam Kronthaler de volledige verantwoordelijkheid voor de collecties, die hij altijd aan Westwood opdroeg en zich liet inspireren door haar archieven. Bij zijn shows zat ze op de eerste rij waar hij haar elk seizoen een boeket bloemen presenteerde voordat hij een buiging maakte.

“Ik zal doorgaan met Vivienne in mijn hart”, zei Kronthaler in een verklaring. “We hebben tot het einde gewerkt en ze heeft me genoeg dingen gegeven om mee door te gaan.”

Haar familie zei dat het van plan was om volgend jaar de Vivienne Foundation te lanceren “om de erfenis van Vivienne’s leven, ontwerp en activisme te eren, te beschermen en voort te zetten”. De non-profitorganisatie zal zich richten op kwesties die verband houden met klimaatverandering, oorlog, mensenrechten en kapitalisme.

lauren.indvik@ft.com